Inflacja, słaby złoty, pandemia… sprawiają, że życie staje się trudniejsze i droższe. Na domiar złego wszystko wskazuje na to, że zdrożeje także kawa.
Dlaczego?
 
Pijecie kawę codziennie, prawda? A więc i kupujecie ją regularnie. Czy zauważyliście duży wzrost cen Czarnej Damy w sklepach stacjonarnych lub w Internecie? Pewnie nie i macie rację. Zresztą Wasze obserwacje co do cen kawy potwierdzają dane Głównego Urzędu Statystycznego. Wynika z nich, że w tym roku ziarna kawowca wzrosły u nas jedynie o 1,2%. Dlaczego więc wieszczę wzrost cen tego surowca? Choćby dlatego, że w ciągu ostatniego roku ceny Arabiki na giełdzie w Nowym Yorku skoczyły o ponad 100%! Równo rok temu za funt (453 g) ziaren kawy płacono tam blisko 1,1 dolara. Obecnie zapłacić trzeba już 2,33 dolara. A pewnie zdajecie sobie sprawę, że gdy ceny rosną na światowych rynkach, zwłaszcza produktów, których w Polsce nie wytwarzamy, to wkrótce odczujemy ten trend także nad Wisłą.

Zdaniem ekspertów ceny kawy mogą wzrosnąć do niebotycznego poziomu 4 dolarów za funt! Z pewnością przełoży się to na ceny w sklepach. My, kawosze, musimy się więc przygotować na to, że nasz ulubiony napar będzie droższy. O ile? Szacuje się, że cena dla konsumentów kawy wzrośnie od 5 do 30%. Najdroższe z pewnością będą kawy rzadko spotykane, wyszukane i trudniejsze w uprawie.

Dlaczego cena kawy rośnie?
To jest zasadnicze pytanie. W ostatnich dziesięciu latach cena ziaren kawy utrzymywała się na stabilnym poziomie. Z czego wynika obecny skok cen owoców kawowca? Powodów tego stanu rzeczy jest kilka.

Po pierwsze wpływ na podniesienie ceny kawy mają anomalie pogodowe. Zwłaszcza Brazylia, która produkuje około 35% - 40% kawy na świecie, zmagała się z serią niekorzystnych zdarzeń atmosferycznych. A, jak dobrze wiecie, kawa ma wysokie wymagania dotyczące warunków, w jakich rośnie i owocuje. I tak na początku sezonu plantacje kawy w Brazylii nawiedziła susza, która sprawiła, że krzewy wydały mniej owoców. Później z kolei sen z powiek plantatorom spędzały siarczyste mrozy. Domyślacie się pewnie, że temperatury znacznie poniżej zera zaszkodziły kawowcom. Szkody były na tyle dotkliwe, że najbliższe zbiory mogą być najniższe od 2010 roku. Spadki produkcji w Brazylii w porównaniu do normalnego sezonu będą liczone w co najmniej kilku, a może i w kilkunastu milionach worków.

Mało tego – rośliny ucierpiały tak bardzo, że wiele z nich obumarło, a więc i w kolejnych sezonach plantacje będą prawdopodobnie znacznie mniej wydajne niż średnia z ostatnich latach. Ponieważ przywrócenie upraw do normalnego stanu może zająć rolnikom nawet dwa lata. Czy więc możemy się dziwić, że ceny będą rosły?

A to nie koniec, bo nie tylko Brazylia miała „na pieńku” z pogodą. W Kolumbii z kolei plantatorzy ucierpieli z powodu ulewnych deszczy. Ich plantacje były regularnie zalewane, co także musiało przełożyć się na wysokość i jakość zbiorów. Stało się to w kraju który odpowiada za 8-9% światowej produkcji kawy.

Pamiętajmy, że krzewy kawowe dojrzałość i największą wydajność osiągają po pięciu latach od posadzenia. A to znaczy, że jeszcze długo możemy mieć problem z zaspokojeniem popytu na kawę. Zwłaszcza w odniesieniu do Arabiki, bo to ona jest odmianą uprawianą głownie w Brazylii.

Wiele razy opowiadałem Wam o tym, w jakich warunkach musi być uprawiana kawa, by mogła następnie zadowolić kubki smakowe największych smakoszy. Wiecie więc jak ważna jest temperatura i wilgotność, ilość opadów i nasłonecznie, no i że wpływ na walory smakowe kawy ma wysokość, na jakiś rosną krzewy kawowca i gleba, z jakiej wyrastają. Im mniejsze wahania tych parametrów, tym lepiej. Właśnie z tego powodu najwięcej kawy uprawia się na pagórkowatych zboczach Ameryki Południowej, południowo-wschodniej Azji i Afryki. Każda anomalia, odstępstwo od warunków, które kawa tak lubi, ma wpływ na ilość owoców i jakość wytworzonego z nich surowca. A ilość zagrożeń pogodowych wciąż rośnie. I tak, uprzedzę Wasze pytanie, jest to związane z ocieplaniem się klimatu na Ziemi.

Kłopoty z transportem kawy
Na rosnące ceny kawy wpływają nie tylko anomalie pogodowe w Ameryce Południowej, ale również wzrost cen nawozów wywołany podniesieniem cen gazu. To po pierwsze. Kolejnym powodem są trudności z transportem kawy do USA czy Europy. Wietnam, który produkuje ok. 17% kawy na świecie nie ma wystarczającej ilości kontenerów, by dostarczyć swój produkt na rynki zbytu. W Indiach także brakowało kontenerów, co wpłynęło przede wszystkim na presję wzrostową cen cukru, ale miało też pewien wpływ na kawę. Z kolei w Brazylii te same porty wykorzystywane są do załadunków soi, cukru czy właśnie kawy. Zwiększone zapotrzebowanie na soję czy cukier z innych rejonów świata doprowadziło do tego, że czas dostaw wydłużył się ze standardowych 30 dni do nawet ponad 100 dni w najgorszych przypadkach! Oprócz tego, same koszty transportu wzrosły kilkukrotnie!

Jeśli dodamy do tego wojnę domową w Etiopii (piątej na liście największych producentów kawy, mającej udział ok. 4 % w rynku), to wyłania się nam niezbyt pozytywny obraz, prawda?

Kawa cierpi przez pandemię
Pandemia Covid-19. To oczywiste, że koronawirus, który sparaliżował wiele gospodarek na całym świecie, musiał wpłynąć także na rynek kawy. Wspomniany Wietnam w walce z Covid-19 wprowadził ostre restrykcje, które z kolei przełożyły się na ograniczenie transportu ziaren kawy z plantacji do centrum eksportowego w mieście Ho Chi Min i w świat.

Jakby tego było mało, plantatorzy mieli kłopoty ze znalezieniem pracowników chętnych do pracy przy pielęgnowaniu krzewów i zbiorach owoców. A że w czasie pandemii sektor gastronomiczny, zwykle serwujący swoim klientom hektolitry kawy, stanął, a wraz z nim zapotrzebowanie na ziarna kawy (cena spadła poniżej 100 centów za funta), to plantatorzy i ich pracownicy musieli szukać zarobku w innych miejscach. Cześć z nich, na przykład w Ameryce Środkowej, gdzie produkuje się kawę najwyższej jakości, pracowała przy uprawie koki. Wiele niekorzystnych dla branży zdarzeń doprowadziło do tego, że zapasy surowca w Brazylii spadły do bardzo niskich poziomów. Nawet przy obecnie słabym realu brazylijskim, który powinien prowadzić do zwiększenia sprzedaży kawy z Brazylii, zapasy i produkcja były zbyt małe, aby doprowadzić do spadku cen na globalnych rynkach
 
Robusta uratuje rynek kawy?
Jednak nie martwicie się drodzy kawosze – z każdej sytuacji jest wyjście. W tym przypadku kawie pomóc może… kawa. Gros kawy produkowanej w Brazylii to Arabika i z nią będzie problem. Jej ceny będą rosły, zwłaszcza, jeśli będzie jej na rynku mało.

Ta sytuacja może okazać się korzystana dla producentów Robusty. Potentatem wśród jej producentów jest wspomniany Wietnam (Robusta stanowi aż 95% kawy pochodzącej z tego azjatyckiego kraju). Jeśli nie zdarzy się nic niespodziewanego, jak anomalnie pogodowe w Ameryce Południowej, to kawa z Wietnamu może zalać światowe rynki. Tak więc ilość tej odmiany w mieszankach prawdopodobnie będzie rosła. Eksperci są zgodni, że taki ruch może ograniczyć wzrost ten na rynku i poniekąd ochronić konsumentów przed drastycznym wzrostem ceny za filiżankę ich ulubionego naparu.

Hurtownicy i detaliści już rozważają ten ruch i zastanawiają się, jak zachwalać Robustę, by przekonać do niej większa ilość klientów, niż do tej pory. Mogą powiedzieć, że zawiera ona więcej kofeiny niż Arabika, że wyśmienicie sprawdza się jako baza włoskiego espresso. Jest też doskonałym produktem do stworzenia kawy rozpuszczalnej.

Czy to przekona kawoszy zakochanych w delikatniejszej, bardziej subtelnej Arabice? Może okazać się, że nie będą oni mieli wyjścia. Zmiana składu kaw mieszanych wydaje się nieuchronna.

Wietnamczycy już zacierają ręce. Zwłaszcza, że spodziewają się w tym roku jednych z najlepszych zbiorów owoców kawowca w historii. Jeśli więc Wietnam upora się z problemami transportowymi i będzie w stanie sprawnie dostarczać swoją kawę na zachodnie rynki, to może zrobić poważny krok na drodze do zmniejszenia odległości między nim a Brazylią, czyli największym producentem kawy na świecie.

Ile będziemy płacić za kawę?
To pytanie kluczowe dla nas, kawoszy. Odpowiedź, jak pewnie już się domyślacie, nie jest łatwa. Na ostateczną cenę za filiżankę kawowego naparu wpływa bowiem tak wiele elementów. Myślę, że musimy poprzestać na widełkach, które podałem Wam wcześniej, czyli między 5 a 30%.

Z całą pewnością mogę Wam za to powiedzieć, i pewnie będziecie tym bardzo zaskoczeni, że cena kawy w filiżance to zaledwie 1-2%. Reszta to koszty transportu i usług.

Jeśli jednak chcecie zaspokoić swoją ciekawość i sprawdzić, ile obecnie kosztuje kawa na światowych rynkach, to podrzucam Wam zestawienie aktualizowane na 25 listopada. Podana wartość to cena za opakowanie 250 g
 

* "średnia cena" oznacza medianę.